Bên trong cuộc đấu tranh cho tương lai AI của Elon Musk

Elon Musk đang thực hiện sứ mệnh giảm thiểu mối nguy hiểm từ AI và đảm bảo rằng ý thức của con người vẫn tồn tại.

Tại một hội nghị diễn ra năm 2012, Elon Musk đã gặp Demis Hassabis, nhà thiết kế trò chơi điện tử và nhà nghiên cứu trí tuệ nhân tạo (AI), người đồng sáng lập một công ty tên là DeepMind chuyên thiết kế những chiếc máy tính có thể học cách suy nghĩ như con người.

Hassabis nói: “Elon và tôi bắt tay hợp tác ngay lập tức và tôi đã đến thăm anh ấy tại nhà máy tên lửa. Khi ngồi trong căng tin nhìn ra dây chuyền lắp ráp, Musk giải thích rằng lý do anh chế tạo tên lửa có thể bay tới sao Hỏa vì nó có thể là cách bảo tồn ý thức của con người trong trường hợp xảy ra chiến tranh thế giới, tiểu hành tinh tấn công hoặc nền văn minh sụp đổ.

Hassabis bảo Musk hãy thêm một mối đe dọa tiềm tàng khác vào danh sách: Trí tuệ nhân tạo. Máy móc có thể trở nên siêu thông minh và vượt qua loài người, thậm chí có thể quyết định loại bỏ chúng ta.

Musk im lặng, dừng lại gần một phút khi xem xét khả năng Hassabis vừa đưa ra. Ông quyết định rằng Hassabis có thể đúng về sự nguy hiểm của AI và nhanh chóng đầu tư 5 triệu USD vào DeepMind như một cách để theo dõi hoạt động của nó.

Vài tuần sau cuộc trò chuyện với Hassabis, Musk đã mô tả DeepMind cho Larry Page của Google. Họ đã biết nhau hơn một thập kỷ và Musk thường ở nhờ nhà của Page ở Palo Alto, California. Những mối nguy hiểm tiềm ẩn của trí tuệ nhân tạo đã trở thành chủ đề ám ảnh mà Musk nêu ra trong những cuộc trò chuyện đêm khuya của họ. Page đã bác bỏ lo lắng của Musk.

Tại bữa tiệc sinh nhật năm 2013 của Musk ở thung lũng Napa, California, họ đã tranh luận sôi nổi. Musk lập luận, trừ khi chúng ta xây dựng các biện pháp bảo vệ, hệ thống trí tuệ nhân tạo có thể thay thế con người, khiến loài của chúng ta không còn phù hợp hoặc thậm chí tuyệt chủng.

Page bị đẩy lùi. Ông hỏi, tại sao lại quan trọng nếu một ngày nào đó máy móc vượt qua con người về trí thông minh, thậm chí cả ý thức? Nó chỉ đơn giản là giai đoạn tiến hóa tiếp theo.

Ý thức của con người, Musk đáp lại, là một tia sáng quý giá trong vũ trụ, và chúng ta không nên để nó bị dập tắt. Page coi đó là điều vô nghĩa về mặt tình cảm. Nếu ý thức có thể được tái tạo trong một cỗ máy, tại sao nó lại không có giá trị? Ông cho rằng Musk là một “chuyên gia”, một người có thành kiến ​​ủng hộ giống loài của mình. “Đúng vậy, tôi ủng hộ con người,” Musk trả lời. “Tôi thích nhân loại lắm, anh bạn ạ.”

Do đó, Musk đã rất thất vọng khi nghe tin Page và Google đang có ý định mua DeepMind vào cuối năm 2013. Musk và người bạn Luke Nosek đã cố gắng huy động nguồn tài chính để ngăn chặn thương vụ này. Tại một bữa tiệc ở Los Angeles, họ lên trên lầu để gọi Skype kéo dài một giờ với Hassabis. “Tương lai của AI không nên bị Larry kiểm soát,” Musk nói với Hassabis.

Nỗ lực này đã thất bại và việc Google mua lại DeepMind được công bố vào tháng 1 năm 2014. Ban đầu, Page đồng ý thành lập một “hội đồng an toàn” với Musk là thành viên. Cuộc họp đầu tiên và duy nhất được tổ chức tại SpaceX. Page, Hassabis và chủ tịch Google Eric Schmidt đã tham dự cùng với Reid Hoffman và một số người khác. Musk kết luận rằng hội đồng về cơ bản là nhảm nhí.

Vì vậy, Musk bắt đầu tổ chức chuỗi cuộc thảo luận trong bữa tối của riêng mình về cách chống lại Google và thúc đẩy sự an toàn của AI. Ông thậm chí còn liên hệ với Tổng thống Obama, người đã đồng ý tổ chức cuộc gặp riêng vào tháng 5 năm 2015. Musk giải thích về rủi ro và đề nghị nên điều chỉnh nó. “Obama hiểu vấn đề”, Musk nói. “Nhưng tôi nhận ra rằng nó sẽ không đến mức mà ông ấy sẽ làm bất cứ điều gì.”

Sau đó, Musk quay sang Sam Altman , một doanh nhân phần mềm, người đam mê xe thể thao và là người theo chủ nghĩa sinh tồn, người ẩn sau vẻ bề ngoài bóng loáng là một con người mãnh liệt giống như Musk.

Trong một bữa tối nhỏ ở Palo Alto, họ quyết định đồng sáng lập một phòng thí nghiệm nghiên cứu trí tuệ nhân tạo phi lợi nhuận mà họ đặt tên là OpenAI . Phòng thí nghiệm sẽ biến phần mềm thuộc quyền sở hữu thành nguồn mở và cố gắng chống lại sự thống trị ngày càng tăng của Google trong lĩnh vực này. Musk nói: “Chúng tôi muốn có thứ gì đó giống như phiên bản AI của Linux mà không bị kiểm soát bởi bất kỳ cá nhân hay tập đoàn nào”.

Một câu hỏi mà họ thảo luận trong bữa tối là điều gì sẽ an toàn hơn: Một số lượng nhỏ hệ thống AI do các tập đoàn lớn kiểm soát hay một số lượng lớn các hệ thống độc lập? Họ kết luận rằng một số lượng lớn các hệ thống cạnh tranh, cung cấp sự kiểm tra và cân bằng lẫn nhau, sẽ tốt hơn. Đối với Musk, đây là lý do khiến OpenAI thực sự mở, để nhiều người có thể xây dựng hệ thống dựa trên mã nguồn của nó.

Musk cảm thấy một cách khác để đảm bảo an toàn cho AI là buộc các robot gần gũi với con người. Chúng phải là sự mở rộng ý chí của các cá nhân, chứ không phải là những hệ thống có thể hoạt động sai trái và phát triển các mục tiêu cũng như ý định của riêng họ. Điều đó sẽ trở thành một trong những cơ sở lý luận cho Neuralink, công ty mà ông thành lập để tạo ra những con chip có thể kết nối trực tiếp bộ não con người với máy tính.

Quyết tâm của Musk trong việc phát triển năng lực trí tuệ nhân tạo tại các công ty của ông đã dẫn đến việc đoạn tuyệt OpenAI vào năm 2018. Musk đã cố gắng thuyết phục Altman rằng OpenAI nên được sáp nhập vào Tesla. Nhóm OpenAI đã từ chối ý tưởng đó và Altman trở thành chủ tịch phòng thí nghiệm, bắt đầu một chi nhánh vì lợi nhuận có thể huy động vốn cổ phần, bao gồm cả khoản đầu tư lớn từ Microsoft.

Vì vậy, Musk quyết định tiếp tục xây dựng các nhóm AI đối thủ để thực hiện một loạt dự án liên quan. Chúng bao gồm Neuralink, nhằm mục đích cấy vi mạch vào não người; Optimus, một robot giống con người; và Dojo, một siêu máy tính có thể sử dụng hàng triệu video để huấn luyện mạng lưới thần kinh nhân tạo mô phỏng bộ não con người. Đây là sự thôi thúc đối với Musk trong nỗ lực tạo ra những chiếc xe Tesla tự lái.

Lúc đầu, những nỗ lực này khá độc lập, nhưng cuối cùng Musk sẽ gắn kết tất cả lại với nhau, cùng với một công ty mới do ông thành lập có tên là xAI, để theo đuổi mục tiêu trí tuệ nhân tạo nói chung.

Vào tháng 3 năm 2023, OpenAI đã phát hành GPT-4 ra công chúng. Google sau đó đã phát hành một chatbot đối thủ có tên Bard. Do đó, sân khấu đã được thiết lập cho một cuộc cạnh tranh giữa OpenAI-Microsoft và DeepMind-Google nhằm tạo ra các sản phẩm có thể trò chuyện với con người một cách tự nhiên và thực hiện vô số nhiệm vụ trí tuệ dựa trên văn bản.

Musk lo lắng rằng những chatbot và hệ thống AI này, đặc biệt là trong tay Microsoft và Google, có thể bị truyền bá chính trị, thậm chí có thể bị lây nhiễm bởi thứ mà ông gọi là virus đánh thức tâm trí.

Musk cũng lo ngại rằng các hệ thống AI tự học có thể trở nên thù địch với loài người. Và ở cấp độ trực tiếp hơn, ông ấy lo lắng rằng các chatbot có thể được đào tạo để tràn ngập Twitter với thông tin sai lệch, báo cáo thiên vị và lừa đảo tài chính. Tất nhiên, tất cả những điều đó đều đã được con người thực hiện. Nhưng khả năng triển khai hàng nghìn chatbot được vũ khí hóa sẽ khiến vấn đề trở nên tồi tệ hơn gấp hai hoặc ba lần.

Sự thôi thúc phải có hành động giải cứu đã bùng phát trong Musk. Ông ấy bực bội vì mình đã thành lập và tài trợ cho OpenAI nhưng giờ đã bị loại khỏi cuộc chiến. AI là cơn bão lớn nhất đang hình thành. Và không có ai bị thu hút bởi một cơn bão hơn Musk.

Vào tháng 2 năm 2023, ông ấy đã mời - có lẽ nên dùng từ hay hơn - Sam Altman đến gặp tại Twitter và yêu cầu anh ấy mang theo các tài liệu thành lập OpenAI. Musk thách thức anh ta biện minh bằng cách nào anh ta có thể chuyển đổi một cách hợp pháp một tổ chức phi lợi nhuận được tài trợ bằng tiền quyên góp thành một tổ chức vì lợi nhuận có thể kiếm được hàng triệu đô la.

Altman cố gắng chứng minh rằng tất cả đều hợp pháp và nhấn mạnh rằng cá nhân anh ấy không phải là cổ đông hay người kiếm tiền. Ông cũng đề nghị cổ phần của Musk trong công ty mới, nhưng Musk đã từ chối.

Thay vào đó, Musk tung ra hàng loạt cuộc tấn công vào OpenAI. Altman rất đau đớn. Không giống như Musk, anh ấy nhạy cảm và không thích đối đầu. Anh cảm thấy rằng Musk chưa đi sâu vào mức độ phức tạp của vấn đề an toàn AI. Tuy nhiên, anh ấy cảm thấy những lời chỉ trích của Musk xuất phát từ sự quan tâm chân thành. “Ông ấy là một kẻ ngốc,” Altman nói với Kara Swisher. “Ông ấy có phong cách mà tôi muốn có cho riêng mình. Nhưng tôi nghĩ ông ấy thực sự quan tâm và ông ấy đang cảm thấy rất căng thẳng về tương lai của nhân loại”.

Nhiên liệu cho AI là dữ liệu. Các chatbot mới đang được đào tạo với lượng thông tin khổng lồ, chẳng hạn như hàng tỷ trang trên internet và các tài liệu khác. Google và Microsoft, với các công cụ tìm kiếm, dịch vụ đám mây và quyền truy cập vào email, đã có nguồn dữ liệu khổng lồ để giúp đào tạo các hệ thống này.

Musk có thể mang gì đến bữa tiệc? Một tài sản là nguồn cấp dữ liệu Twitter, bao gồm hơn một nghìn tỷ tweet được đăng trong nhiều năm, 500 triệu được thêm vào mỗi ngày. Đó là trí óc của loài người, bộ dữ liệu kịp thời nhất trên thế giới về các cuộc trò chuyện, tin tức, sở thích, xu hướng, lập luận và biệt ngữ trong đời thực của con người. Ngoài ra, đây còn là nơi đào tạo tuyệt vời để chatbot kiểm tra cách con người thực phản ứng với phản hồi của nó. Giá trị của nguồn cấp dữ liệu này không phải là điều mà Musk cân nhắc khi mua Twitter. “Thực ra đó là một lợi ích phụ mà tôi chỉ nhận ra sau khi mua hàng,” ông nói.

Twitter đã cho phép các công ty khác sử dụng luồng dữ liệu này một cách khá lỏng lẻo. Vào tháng 1 năm 2023, Musk đã triệu tập một loạt cuộc họp vào đêm khuya trong phòng họp Twitter của mình để tìm ra cách thu phí. “Đó là một cơ hội kiếm tiền,” ông nói với các kỹ sư. Đó cũng là một cách để hạn chế Google và Microsoft sử dụng dữ liệu này để cải thiện chatbot AI của họ.

Ông ấy đã gây ra một cuộc tranh cãi vào tháng 7 khi quyết định tạm thời hạn chế số lượng tweet mà người xem có thể xem mỗi ngày; mục tiêu là ngăn Google và Microsoft “thu thập” hàng triệu tweet để sử dụng làm dữ liệu đào tạo hệ thống AI của họ.

Có một kho dữ liệu khác mà Musk có: 160 tỷ khung hình mỗi ngày video mà Tesla nhận được và xử lý từ camera trên ô tô của mình. Dữ liệu này khác với các tài liệu dựa trên văn bản cung cấp thông tin cho chatbot. Đó là dữ liệu video về cách con người điều hướng trong các tình huống thực tế. Nó có thể giúp tạo ra AI cho robot vật lý, không chỉ các chatbot tạo văn bản.

Chén thánh của trí tuệ nhân tạo tổng hợp là chế tạo những cỗ máy có thể hoạt động giống con người trong không gian vật lý, chẳng hạn như nhà máy, văn phòng và trên bề mặt Sao Hỏa, chứ không chỉ khiến chúng ta phải kinh ngạc với những cuộc trò chuyện quái đản. Tesla và Twitter cùng nhau có thể cung cấp bộ dữ liệu và khả năng xử lý cho cả hai phương pháp: dạy máy cách điều hướng trong không gian vật lý và trả lời các câu hỏi bằng ngôn ngữ tự nhiên.

Tháng 3 vừa qua, Musk đã nhắn tin cho tôi: “Có một số điều quan trọng tôi muốn nói với bạn. Chỉ có thể được thực hiện trực tiếp. Khi tôi đến Austin, ông ấy đang ở nhà của Shivon Zilis, giám đốc điều hành Neuralink, mẹ của hai đứa con ông ấy và là người bạn đồng hành trí tuệ của ông về trí tuệ nhân tạo kể từ khi thành lập OpenAI tám năm trước. Ông ấy nói chúng tôi nên để điện thoại trong nhà khi ngồi bên ngoài, vì ông ấy nói, ai đó có thể sử dụng chúng để theo dõi cuộc trò chuyện của chúng tôi. Nhưng sau đó Musk đồng ý rằng tôi có thể sử dụng những gì ông ấy nói về AI trong cuốn sách của mình.

Musk và Zilis ngồi bắt chéo chân và đi chân trần trên sân cạnh bể bơi với cặp song sinh của họ, Strider và Azure, hiện 16 tháng tuổi, trên đùi. Zilis pha cà phê rồi cho cà phê vào lò vi sóng để nó thật nóng, sao cho Musk không uống quá nhanh.

“Có thể làm gì để giúp AI trở nên an toàn?” Musk hỏi. “Tôi tiếp tục vật lộn với điều đó. Chúng ta có thể thực hiện những hành động nào để giảm thiểu mối nguy hiểm từ AI và đảm bảo rằng ý thức của con người vẫn tồn tại?”

Ông ấy nói với giọng đều đều trầm thấp xen lẫn những tràng cười gần như điên cuồng. Ông lưu ý rằng lượng trí thông minh của con người đang chững lại vì con người không có đủ con cái. Trong khi đó, lượng trí tuệ máy tính đang tăng lên theo cấp số nhân, giống như Định luật Moore về steroid. Đến một lúc nào đó, năng lực trí tuệ sinh học sẽ bị lấn át bởi sức mạnh trí tuệ kỹ thuật số.

Ngoài ra, các hệ thống máy học AI mới có thể tự tiếp thu thông tin và tự dạy chúng cách tạo kết quả đầu ra, thậm chí nâng cấp mã và khả năng của riêng chúng.

Thuật ngữ điểm kỳ dị được nhà toán học John von Neumann và nhà văn khoa học viễn tưởng Vernor Vinge sử dụng để mô tả thời điểm trí tuệ nhân tạo có thể tự mình tiến lên phía trước với tốc độ không thể kiểm soát và bỏ lại con người phía sau. “Điều đó có thể xảy ra sớm hơn chúng tôi mong đợi,” Musk nói với giọng điệu đáng lo ngại.

Trong giây lát, tôi choáng váng trước cảnh tượng kỳ lạ này. Chúng tôi đang ngồi trên sân ngoại ô cạnh hồ bơi yên tĩnh ở sân sau vào một ngày xuân đầy nắng, với hai cặp song sinh mắt sáng đang tập đi, khi Musk buồn bã suy đoán về cơ hội xây dựng thuộc địa bền vững của con người trên sao Hỏa trước ngày tận thế AI, khi nền văn minh trần gian bị phá hủy.

Musk rơi vào một trong những sự im lặng kéo dài của mình. Zilis gọi nó là “xử lý hàng loạt”, ám chỉ cách một chiếc máy tính kiểu cũ đưa ra một số tác vụ và chạy chúng một cách tuần tự khi nó có đủ sức mạnh xử lý. “Tôi không thể chỉ ngồi một chỗ và không làm gì cả,” cuối cùng anh nhẹ nhàng nói. “Với sự ra đời của AI, tôi đang tự hỏi liệu có đáng để dành nhiều thời gian nghĩ về Twitter hay không. Chắc chắn, tôi có thể biến nó thành tổ chức tài chính lớn nhất thế giới. Nhưng tôi chỉ có rất nhiều chu kỳ và số giờ não bộ trong ngày. Ý tôi là, không phải là tôi cần phải giàu hơn hay gì đó đâu.”

Tôi bắt đầu nói, nhưng ông ấy biết tôi định hỏi gì. “Vậy thời gian của tôi nên dành cho việc gì?” ông ấy nói. “Ra mắt Starship. Đến sao Hỏa bây giờ cấp bách hơn nhiều.” Ông ấy lại dừng lại rồi nói thêm, “Ngoài ra, tôi cần tập trung vào việc làm cho AI trở nên an toàn. Đó là lý do tại sao tôi thành lập một công ty AI.”

Đây là công ty được Musk mệnh danh là xAI . Ông ấy đã đích thân tuyển dụng Igor Babuschkin, người từng làm việc cho DeepMind, nhưng ông ấy nói với tôi rằng ông ấy sẽ tự mình điều hành nó. Tôi tính toán điều đó có nghĩa là ông ấy sẽ điều hành sáu công ty: Tesla, SpaceX, Starlink, Twitter, Boring Co., Neuralink và xAI. Con số này gấp ba lần Steve Jobs (Apple, Pixar) ở thời kỳ đỉnh cao.

Ông ấy thừa nhận rằng đã đi sau OpenAI trong việc tạo ra một chatbot có thể đưa ra câu trả lời bằng ngôn ngữ tự nhiên cho các câu hỏi. Nhưng nghiên cứu của Tesla về ô tô tự lái và robot Optimus đã dẫn đầu trong việc tạo ra loại AI cần thiết để định hướng trong thế giới vật chất. Điều này có nghĩa là các kỹ sư của Musk thực sự đã đi trước OpenAI trong việc tạo ra trí thông minh nhân tạo tổng hợp hoàn chỉnh, đòi hỏi cả hai khả năng.

Ông nói: “AI trong thế giới thực của Tesla bị đánh giá thấp. “Hãy tưởng tượng nếu Tesla và OpenAI phải hoán đổi nhiệm vụ. Họ sẽ phải chế tạo xe tự lái và chúng tôi sẽ phải tạo ra các chatbot mô hình ngôn ngữ lớn. Ai thắng? Chúng tôi làm vậy.”

Vào tháng 4, Musk giao cho Babuschkin và nhóm của ông ba mục tiêu chính. Đầu tiên là tạo ra một robot AI có thể viết mã máy tính. Một lập trình viên có thể bắt đầu nhập bất kỳ ngôn ngữ mã hóa nào và bot xAI sẽ tự động hoàn thành nhiệm vụ cho hành động có khả năng xảy ra nhất mà họ đang cố gắng thực hiện. Sản phẩm thứ hai sẽ là đối thủ cạnh tranh của chatbot với dòng GPT của Open-AI, một sản phẩm sử dụng thuật toán và được đào tạo về các bộ dữ liệu để đảm bảo tính trung lập về chính trị của nó.

Mục tiêu thứ ba mà Musk đặt ra cho nhóm thậm chí còn vĩ đại hơn. Nhiệm vụ quan trọng nhất của ông luôn là đảm bảo rằng AI phát triển theo cách giúp đảm bảo rằng ý thức của con người sẽ tồn tại lâu dài. Ông nghĩ rằng điều đó có thể đạt được tốt nhất bằng cách tạo ra một dạng trí tuệ nhân tạo tổng hợp có thể “lý luận” và “suy nghĩ” cũng như theo đuổi “sự thật” làm nguyên tắc chỉ đạo của nó. Bạn có thể giao cho nó những nhiệm vụ lớn, chẳng hạn như “Chế tạo động cơ tên lửa tốt hơn”.

Musk hy vọng một ngày nào đó nó sẽ có thể giải quyết được những câu hỏi lớn hơn và mang tính hiện thực hơn. Nó sẽ là “một AI tìm kiếm sự thật tối đa. Nó sẽ quan tâm đến việc tìm hiểu vũ trụ và điều đó có thể khiến nó muốn bảo tồn loài người, bởi vì chúng ta là một phần thú vị của vũ trụ.” Điều đó nghe có vẻ quen quen, và rồi tôi nhận ra tại sao.

Musk đang bắt tay vào một nhiệm vụ tương tự như sứ mệnh được ghi lại trong cuốn kinh thánh hình thành (có lẽ quá hình thành?) về những năm thơ ấu của mình, sứ mệnh đã kéo ông ấy ra khỏi chứng trầm cảm hiện sinh ở tuổi vị thành niên, Hướng dẫn về Thiên hà của Hitchhiker, trong đó có một siêu - máy tính được thiết kế để tìm ra “Câu trả lời cho câu hỏi cơ bản về cuộc sống, vũ trụ và mọi thứ”.

----------

Tác giả: Isaacson, cựu biên tập viên của TIME, là giáo sư lịch sử tại Tulane và là tác giả của nhiều cuốn tiểu sử nổi tiếng.